Republic Day in Marathi : १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी आपला देश स्वतंत्र झाला; परंतु राजकीय, प्रशासकीय अशा अनेक गोष्टी अजून ठरवायच्या होत्या. पारतंत्र्याच्या पूर्वी राजेशाही होती, ब्रिटिश राजवटीतही संस्थानांच्या रूपाने ती होतीच. या राज्यव्यवस्थेची जागा लोकशाहीने घ्यावयाची होती.
आपली राज्यव्यवस्था कशी असावी, अगदी मूलभूत मानले जाणारे कोणते हक्क नागरिकांना असावेत, तसेच त्यांची कर्तव्ये कोणती या सार्‍या गोष्टी जिच्यात नमूद केल्या असतील, अशी एक ‘घटना’ देशाला असावी लागते. यासाठी ९ डिसेंबर १९४६ रोजी भारताची घटना परिषद भरवण्यात आली. ही परिषद म्हणजे सध्याच्या लोकसभेची पूर्वपीठिकाच होती. नियोजित राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्रप्रसाद तिचे अध्यक्ष होते. याच परिषदेसमोर पंडित जवाहरलाल नेहरू यांनी जानेवारी १९४७ मध्ये भारत हे सार्वभौम गणराज्य असावे असा ठराव मांडला व तो संमत झाला.
या परिषदेने डॉ. आंबेडकर यांच्या अध्यक्षतेखाली मसुदा-समिती नेमली. तिच्यात सात सभासद होते. २९ नोव्हेंबर १९४९ रोजी घटना तयार झाली.
या घटनेनुसार भारत प्रजासत्ताक राष्ट्र असावे असे ठरले. प्रजासत्ताक राष्ट्र म्हणजे असे राज्य, जिथे सत्ता लोकांनी निवडून दिलेल्या प्रतिनिधींच्या हातात असते. राष्ट्रपती हा देशाचा प्रमुख असतो. निवडून आलेल्या सर्वांत मोठ्या पक्षाचा प्रमुख देशाचा पंतप्रधान असतो व सत्ता त्याच्या हाती असते. भारतीय प्रजासत्ताकात सत्ता केंद्रात एकवटलेली आहे व राज्यांना मर्यादित अधिकार आहेत. हे सारे ज्या घटनेनुसार ठरले, ती राज्यघटना दिनांक २६ जानेवारी १९५० रोजी अंमलात आली.
प्रजासत्ताकाच्या अंमलबजावणीसाठी हाच दिवस निवडण्यास एक ऐतिहासिक कारण आहे. १९२८साली पंडित मोतीलाल नेहरू समितीने कलकत्ता काँग्रेसमध्ये एक वर्षाच्या आत संपूर्ण स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी करबंदीसह सर्व अहिंसक मार्गांचा अवलंब करण्याचे ठरवले होते. ब्रिटिशांनी नेहरू समितीच्या अहवालाकडे दुर्लक्ष केल्याने १९२९च्या लाहोर काँग्रेसमध्ये रावी नदीच्या काठी संपूर्ण स्वातंत्र्याचा ठराव केला गेला. यावेळी पंडित जवाहरलाल नेहरू अध्यक्ष होते. या ठरावानुसार २६ जानेवारी १९३० रोजी देशभर स्वातंत्र्याची प्रतिज्ञा घेण्याचे जाहीर कार्यक्रम घेण्यात आले व स्वातंत्र्यलढा तीव्र करण्यात आला.
तेव्हापासूनच २६ जानेवारी हा दिवस दरवर्षी ‘प्रजासत्ताक दिन’ म्हणून साजरा केला जातो.
स्वातंत्र्योत्तर काळात २५ जानेवारीच्या रात्री राष्ट्रपती राष्ट्राला उद्देशून संदेश देतात. २६ जानेवारीला सकाळी प्रत्येक राज्यामध्ये राज्यपाल व मुख्यमंत्री यांच्या उपस्थितीत ध्वजवंदन व पोलिस संचलन होते; पण मुख्य समारंभ देशाची राजधानी दिल्ली येथे होतो.
दिल्ली येथे राष्ट्रपतींच्या उपस्थितीत भव्य कार्यक्रम होतो. या वेळी देशासाठी ज्यांनी विशेष पराक्रम केला असेल, अशा शूर सैनिकांना राष्ट्रपतींच्या हस्ते शौर्यपदके दिली जातात. नंतर सैन्य दल, नाविक दल व हवाई दलाचे संचलन होते. यात रणगाडे, तोफा व विविध शस्त्रास्त्रे प्रदर्शित केली जातात. पुढे या मिरवणुकीत भारतातील विविध राज्यांतील लोकनृत्याची पथके व चित्ररथ सहभागी होतात. शालेय मुलांची कवायत व नृत्ये होतात. वीरबालकांची हत्तींवरून मिरवणूक निघते.
या कार्यक्रमाला पंतप्रधान, अन्य मंत्री, अनेक महत्त्वाच्या व्यक्ती, परदेशी पाहुणे आणि मोठ्या संख्येने नागरिक उपस्थित असतात.
२६ जानेवारी प्रजासत्ताक दिन माहिती – Republic Day in Marathi
Table of Contents
भारत २६ जानेवारी हा दिवस साजरा करतो कारण त्या दिवशी आपली राज्यघटना लागू झाली आणि तो दरवर्षी प्रजासत्ताक दिन म्हणून मोठ्या अभिमानाने आणि उत्साहाने साजरा करतो. 2023 हे वर्ष भारताचा 74 वा प्रजासत्ताक दिन आहे. हा दिवस प्रत्येक भारतीय नागरिकासाठी अत्यावश्यक आहे कारण तो दिवस सूचित करतो जेव्हा भारत लोकशाही आणि खऱ्या अर्थाने स्वतंत्र झाला.
भारतात प्रजासत्ताक दिन दरवर्षी मोठ्या थाटामाटात साजरा केला जातो. हे संपूर्ण देशाला एकत्रित करते आणि जात, पंथ, रंग, लिंग किंवा धर्म याची पर्वा न करता, भारतीय लोक मोठ्या उत्साहाने एकत्र येतात. हे आपल्या देशाची विविधता दर्शवते.
भारताची राजधानी, नवी दिल्ली, भारतीय सैन्याच्या पराक्रमाचे आणि आपल्या राष्ट्राच्या सामाजिक विविधतेचे प्रदर्शन करणाऱ्या भव्य प्रजासत्ताक दिनाच्या परेडसह त्याचे कौतुक करते. भारताचे राष्ट्रपती या कार्यक्रमाला उपस्थित्त राहतात, जे सशस्त्र सेनांचे सर्वोच्च कमांडर देखील आहेत. आपला राष्ट्रध्वज फडकवल्यानंतर मोटारफेरीला सुरुवात होते. परेडमधील प्रमुख घटकांपैकी एक म्हणजे ज्या शहीदांनी प्रतिकूल परिस्थितीत शौर्य दाखवून देशासाठी प्राणांची आहुती दिली त्यांचा सन्मान केला जातो.
Republic Day in Marathi
Republic Day ला मराठीमध्ये प्रजासत्ताक दिन असे म्हणतात.
प्रजासत्ताक दिन म्हणजे काय?
प्रजासत्ताक दिन दरवर्षी २६ जानेवारीला साजरा केला जातो. हा दिवस संपूर्ण भारतात उत्साहाने आणि अभिमानाने साजरा केला जातो. या दिवशी भारतीय राज्यघटना लागू झाली. भारत खऱ्या अर्थाने स्वतंत्र झाला आणि ऐतिहासिक पूर्ण स्वराज्य प्राप्त झाला तो दिवस म्हणजे २६ जानेवारी १९५०. स्वातंत्र्यानंतरच्या जवळपास तीन वर्षांनी आपण एक सार्वभौम, धर्मनिरपेक्ष, समाजवादी, लोकशाही प्रजासत्ताक देश बनलो. येथे, आम्ही प्रजासत्ताक दिनावर संपूर्ण माहिती प्रदान केली आहे.
प्रजासत्ताक दिनाचा इतिहास
प्रजासत्ताक दिनाचे ऐतिहासिक महत्त्व आहे. १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी आपल्याला इंग्रजांपासून स्वातंत्र्य मिळाले, परंतु आपल्याकडे कोणतेही सरकार किंवा राज्यघटना किंवा राजकीय पक्ष नव्हते. २६ जानेवारी १९५० रोजी भारताने राज्यघटना लागू केली. पंडित जवाहरलाल नेहरू यांची भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अध्यक्षपदी निवड झाली आणि २६ जानेवारी १९३० रोजी पूर्णा स्वराज घोषित करण्यात आले. तथापि, १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी आपल्याला स्वातंत्र्य मिळाले.
स्वातंत्र्यानंतर भारताची राज्यघटना तयार करण्यासाठी विशेष संविधान सभेची नियुक्ती करण्यात आली. डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांनी संविधान मसुदा समितीचे नेतृत्व केले. भारताची राज्यघटना तयार करताना, इतर देशांच्या संविधानांचाही संदर्भ देण्यात आला आहे, जेणेकरून सर्वोत्तम संविधान तयार करता येईल. १६६ दिवसांनंतर अखेर भारताची राज्यघटना तयार झाली.
भारतातील सर्व नागरिकांना त्यांच्या धर्म, संस्कृती, जात, लिंग आणि पंथ यांच्याशी संबंधित समान अधिकार मिळावेत अशा पद्धतीने त्याची निर्मिती करण्यात आली. २६ जानेवारी १९५० रोजी भारतीय राज्यघटना स्वीकारण्यात आली आणि त्याची अंमलबजावणी करण्यात आली आणि हा दिवस प्रजासत्ताक दिन म्हणून ओळखला जातो. शिवाय, हे ब्रिटीश राजवटीचा अंत आणि प्रजासत्ताक राज्य म्हणून भारताचा जन्म झाल्याचे चिन्हांकित करते.
२६ जानेवारी प्रजासत्ताक दिनाचे महत्त्व
२६ जानेवारी १९५० रोजी, स्वातंत्र्यानंतरच्या तीन वर्षांनी भारत धर्मनिरपेक्ष, सार्वभौम, समाजवादी आणि लोकशाही प्रजासत्ताक बनला. भारतीय संसदेची पहिली बैठकही याच दिवशी झाली. २६ जानेवारी रोजी भारताचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांचा शपथविधी देखील झाला. हा दिवस महत्त्वाचा आहे कारण तो ब्रिटीश राजवटीचा अंत आणि भारताचा प्रजासत्ताक राज्य म्हणून जन्म झाला.
भारतात प्रजासत्ताक दिन कसा साजरा केला जातो?
प्रजासत्ताक दिन हा राष्ट्रीय सण आहे आणि दरवर्षी २६ जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. हा दिवस राष्ट्रीय सुट्टी म्हणून घोषित केला जातो. लोक हा दिवस मोठ्या उत्साहाने आणि आनंदाने साजरा करतात. भारताचे राष्ट्रपती नवी दिल्लीतील राजपथावर राष्ट्रध्वज फडकवतात. त्यानंतर २१ तोफांची सलामी आणि राष्ट्रगीत होते. प्रजासत्ताक दिनाचा भव्य सोहळा पाहण्यासाठी देशभरातून लोक राजपथावर येतात. ध्वजारोहण समारंभाचे पहिले राष्ट्रपती डॉ राजेंद्र प्रसाद होते.
शाळांमध्ये प्रजासत्ताक दिन कसा साजरा केला जातो?
शाळा, महाविद्यालये आणि इतर सरकारी संस्थांमध्ये प्रजासत्ताक दिन मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. रिबन आणि ध्वजांनी शैक्षणिक परिसर सुशोभित करण्यापासून कार्यक्रम आयोजित करण्यापर्यंत, प्रत्येकजण हा दिवस अभिमानाने साजरा करतो. अनेक शाळा विद्यार्थ्यांना मिठाईचे वाटप करतात.
देशभरातील भारतीय स्वातंत्र्याचा उत्साह साजरा करतात आणि जात, धर्म, भाषा आणि संस्कृती यांसारखे भेद विसरतात. त्याशिवाय मुले आणि शिक्षक विचारप्रवर्तक भाषणे देतात आणि प्रजासत्ताक दिनाचे महत्त्व सांगणारे निबंधही विद्यार्थ्यांनी लिहायला सांगितले जातात. जर तुम्ही तुमचे किंवा तुमच्या मुलाचे निबंध मनोरंजक आणि प्रेरणादायी बनवण्यास उत्सुक असाल, तर येथे काही मुद्दे आहेत जे तुम्ही तुमच्या लेखनात जोडू शकता.
निष्कर्ष
या दिवशी लोकांचा देशभक्तीपूर्ण उत्साह संपूर्ण देशाला तिच्या सर्व सांस्कृतिक विविधतेसह एकत्र आणतो. देशाचा प्रत्येक भाग या प्रसंगी सहभागी होतो, ज्यामुळे प्रजासत्ताक दिन हा भारताच्या सर्व राष्ट्रीय सुट्ट्यांपैकी सर्वात लोकप्रिय ठरतो.
पुढे वाचा:
- प्रजासत्ताक दिन निबंध मराठी
- सरदार वल्लभभाई पटेल माहिती मराठी
- महात्मा गांधी मराठी माहिती
- सर्वपल्ली राधाकृष्णन मराठी माहिती
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर माहिती मराठी
- सावित्रीबाई फुले माहिती मराठी
- समर्थ रामदास स्वामी माहिती मराठी
- संत नामदेव यांची माहिती
- संत ज्ञानेश्वर महाराज माहिती मराठी
- संत तुकाराम माहिती मराठी
- संत एकनाथ महाराजांची माहिती
प्रश्न.१ प्रजासत्ताक दिन कितवा आहे?
उत्तर- २०२२ हे वर्ष भारताचा ७३ वा प्रजासत्ताक दिन म्हणून साजरा केला जाईल.
प्रश्न.२ प्रजासत्ताक दिन म्हणजे काय?
उत्तर- प्रजासत्ताक दिन म्हणजे Republic Day, प्रजासत्ताक दिन दरवर्षी २६ जानेवारीला साजरा केला जातो. या दिवशी भारतीय राज्यघटना लागू झाली.