भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांचे जीवन, वारसा, उपलब्धी, राजकीय कारकीर्द, कौटुंबिक पार्श्वभूमी आणि भारताच्या प्रगतीतील योगदानाबद्दल जाणून घ्या.
इंदिरा गांधी मराठी माहिती – Indira Gandhi Information in Marathi
Table of Contents
परिचय
| शीर्षक | माहिती |
|---|---|
| पूर्ण नाव | इंदिरा प्रियदर्शिनी गांधी |
| जन्मदिनांक | 19 नोव्हेंबर 1917 |
| जन्मस्थान | अलाहाबाद, भारत |
| मृत्यूची तारीख | 31 ऑक्टोबर 1984 |
| शिक्षण | ऑक्सफर्ड विद्यापीठ |
| राजकीय पक्ष | भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस |
| जोडीदार | फिरोज गांधी |
| मुले | राजीव गांधी आणि संजय गांधी |
| पदे भूषवली | भारताचे पंतप्रधान (1966-1977 आणि 1980-1984) |
| प्रमुख उपलब्धी | 1971 च्या पाकिस्तानविरुद्धच्या युद्धातील विजय, कृषी विकासाला चालना देणारी धोरणे, बँकांचे राष्ट्रीयीकरण, कुटुंब नियोजन कार्यक्रमांना चालना आणि कामगारांसाठी किमान वेतन आणि सामाजिक सुरक्षा यांची अंमलबजावणी. |
| आपत्कालीन प्रसंग | 1975 ते 1977 पर्यंत हुकूमशाही शासनाचा 21 महिन्यांचा कालावधी |
| हत्या | 31 ऑक्टोबर 1984 रोजी इंदिरा गांधी यांची त्यांच्या अंगरक्षकांनी हत्या केली होती. |
इंदिरा गांधी या भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान म्हणून काम करणाऱ्या प्रमुख भारतीय राजकारणी आणि महिला होत्या. त्यांचा जन्म नेहरू-गांधी कुटुंबात झाला, ज्यांनी ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांच्या संपूर्ण आयुष्यात, इंदिरा गांधी त्यांच्या निर्णायक नेतृत्व, कणखर व्यक्तिमत्त्व आणि भारताच्या प्रगतीसाठी अटूट वचनबद्धतेसाठी ओळखल्या जात होत्या. या लेखात, आपण इंदिरा गांधींचे जीवन, वारसा आणि कर्तृत्वाचा जवळून आढावा घेणार आहोत.
इंदिरा गांधींचे प्रारंभिक जीवन आणि कौटुंबिक पार्श्वभूमी
इंदिरा गांधी यांचा जन्म 19 नोव्हेंबर 1917 रोजी अलाहाबाद, भारत येथे जवाहरलाल नेहरू आणि कमला नेहरू यांच्या पोटी झाला. तिचे वडील जवाहरलाल नेहरू हे एक प्रमुख भारतीय राष्ट्रवादी नेते आणि स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान होते. इंदिरा गांधी राजकीयदृष्ट्या सक्रिय कुटुंबात वाढल्या आणि लहानपणापासूनच त्यांना भारतीय स्वातंत्र्य लढ्याच्या आदर्शांचा परिचय झाला.
इंदिरा गांधींची राजकीय कारकीर्द
इंदिरा गांधींची राजकीय कारकीर्द 1959 मध्ये सुरू झाली जेव्हा त्या भारताच्या संसदेच्या वरच्या सभागृह राज्यसभेच्या सदस्य म्हणून निवडून आल्या. 1964 मध्ये त्यांची लाल बहादूर शास्त्री यांच्या सरकारमध्ये माहिती आणि प्रसारण मंत्री म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. 1966 मध्ये शास्त्रींच्या आकस्मिक निधनानंतर, इंदिरा गांधी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षाच्या नेत्या म्हणून निवडल्या गेल्या आणि भारताच्या तिसऱ्या पंतप्रधान बनल्या.
पंतप्रधान म्हणून त्यांच्या पहिल्या कार्यकाळात, इंदिरा गांधींनी बँकांचे राष्ट्रीयीकरण आणि संस्थानांचे उच्चाटन यासह अनेक प्रगतीशील धोरणे लागू केली. 1971 च्या पाकिस्तानविरुद्धच्या युद्धात भारताच्या विजयातही तिने महत्त्वाची भूमिका बजावली, ज्यामुळे बांगलादेशची निर्मिती झाली.
1975 मध्ये इंदिरा गांधींनी भारतात आणीबाणीची घोषणा केली, जो 21 महिने चाललेला हुकूमशाही शासनाचा काळ होता. नागरी स्वातंत्र्यांचे निलंबन आणि राजकीय विरोध दडपल्याने आणीबाणी चिन्हांकित केली गेली. 1977 मध्ये, इंदिरा गांधींचे सरकार सत्तेतून बाहेर पडले आणि त्यांना काही काळ तुरुंगवास भोगावा लागला.
1980 मध्ये, इंदिरा गांधी पुन्हा पंतप्रधान म्हणून निवडून आल्या आणि 1984 मध्ये त्यांची हत्या होईपर्यंत त्यांनी काम केले. त्यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळात, त्यांनी भारताची अर्थव्यवस्था सुधारण्यावर आणि सामाजिक कल्याण कार्यक्रमांना चालना देण्यावर लक्ष केंद्रित केले.
इंदिरा गांधींचा वारसा आणि उपलब्धी
आधुनिक, लोकशाही राष्ट्र म्हणून भारताच्या प्रगतीसाठी इंदिरा गांधींचा वारसा त्यांच्या योगदानाने चिन्हांकित आहे. राजकारणातील महिलांसाठी त्या एक ट्रेलब्लेझर होत्या आणि भारताच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान बनून अनेक अडथळे दूर केले. त्या भारताच्या स्वयंपूर्णतेच्या कट्टर समर्थक होत्या आणि परकीय मदतीवरील भारताचे अवलंबित्व कमी करण्यासाठी त्यांनी काम केले.
इंदिरा गांधींच्या काही प्रमुख कामगिरींमध्ये हे समाविष्ट आहे
- १९७१ च्या पाकिस्तानविरुद्धच्या युद्धात भारताला विजय मिळवून दिला.
- कृषी विकास आणि ग्रामीण विकासाला चालना देण्यासाठी धोरणांची अंमलबजावणी करणे.
- गरीब आणि उपेक्षितांना कर्ज मिळवून देण्यासाठी बँकांचे राष्ट्रीयीकरण.
- भारताची लोकसंख्या वाढ नियंत्रित करण्यासाठी कुटुंब नियोजन कार्यक्रमांना प्रोत्साहन देणे.
- कामगारांसाठी किमान वेतन आणि सामाजिक सुरक्षा प्रणालीची स्थापना करणे.
निष्कर्ष
इंदिरा गांधी हे भारतीय राजकारणातील एक उत्तुंग व्यक्तिमत्त्व होते आणि त्यांनी आधुनिक, लोकशाही राष्ट्र म्हणून भारताच्या प्रगतीमध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. तिचे जीवन, वारसा आणि कर्तृत्वाने तिच्या पावलावर पाऊल ठेवणाऱ्या भारतीयांच्या पिढ्या, विशेषत: महिलांना प्रेरणा देत राहते. अनेक अडथळे पार करून आणि उदाहरण देऊन इंदिरा गांधींनी भारतात अधिक समावेशक आणि न्याय्य समाजाचा मार्ग मोकळा केला. भारताच्या प्रगतीत त्यांचे योगदान नेहमीच लक्षात राहिल आणि साजरा केला जाईल.
पुढे वाचा:
- लता मंगेशकर यांची माहिती
- अहिल्याबाई होळकर यांची माहिती
- नेताजी सुभाष चंद्र बोस माहिती
- संभाजी राजे राज्याभिषेक दिन माहिती
- भारतीय सेना दिवस माहिती मराठी
- स्वामी विवेकानंद माहिती मराठी
- राजमाता जिजाऊ माहिती मराठी
- लाल बहादूर शास्त्री माहिती मराठी
- शिवाजी महाराज मराठी माहिती
- शिवाजी महाराजांनी जिंकलेले किल्ले
- सर्वपल्ली राधाकृष्णन मराठी माहिती
- सरदार वल्लभभाई पटेल माहिती मराठी
इंदिरा गांधीं यांच्यावर सतत विचारले जाणारे प्रश्न
इंदिरा गांधींची कौटुंबिक पार्श्वभूमी काय होती?
उत्तर: इंदिरा गांधींचा जन्म नेहरू-गांधी कुटुंबात झाला, ज्यांनी ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. तिचे वडील जवाहरलाल नेहरू हे भारताचे पहिले पंतप्रधान होते.
इंदिरा गांधी यांची भारताच्या पंतप्रधानपदी निवड केव्हा झाली?
उत्तर: इंदिरा गांधी लाल बहादूर शास्त्री यांच्या आकस्मिक निधनानंतर 1966 मध्ये पहिल्यांदा भारताचे पंतप्रधान म्हणून निवडले गेले.
इंदिरा गांधींनी कोणती आणीबाणी जाहीर केली होती?
उत्तर: इंदिरा गांधींनी घोषित केलेली आणीबाणी हा भारतातील हुकूमशाही शासनाचा काळ होता जो 1975 ते 1977 पर्यंत 21 महिने चालला होता. या काळात नागरी स्वातंत्र्य निलंबित करण्यात आले होते, राजकीय विरोध दडपला गेला होता आणि प्रेस सेन्सॉर करण्यात आले होते.
पंतप्रधान म्हणून इंदिरा गांधींच्या काही प्रमुख कामगिरी काय होत्या?
उत्तर: पंतप्रधान म्हणून इंदिरा गांधींच्या महत्त्वाच्या कामगिरींमध्ये भारताला १९७१ च्या पाकिस्तानविरुद्धच्या युद्धात विजय मिळवून देणे, कृषी विकास आणि ग्रामीण विकासाला चालना देण्यासाठी धोरणे राबवणे, गरीब आणि उपेक्षितांसाठी कर्जाची उपलब्धता वाढवण्यासाठी बँकांचे राष्ट्रीयीकरण, नियंत्रणासाठी कुटुंब नियोजन कार्यक्रमांना प्रोत्साहन देणे यांचा समावेश आहे. भारताची लोकसंख्या वाढ, आणि कामगारांसाठी किमान वेतन आणि सामाजिक सुरक्षा प्रणालीची स्थापना.